Zdarzenia kategorii II w rentgenodiagnostyce i radiologii zabiegowej

Promieniowanie rentgenowskie jest skutecznie wykorzystywane w diagnostyce obrazowej, natomiast kluczową kwestią dla bezpieczeństwa pacjentów jest odpowiednie jego użytkowanie oraz stałe monitorowanie dawek. Przekroczenie ściśle określonego poziomu może doprowadzić do konsekwencji zdrowotnych, dlatego ważne jest posiadanie ważnych testów specjalistycznych oraz stosowanie się do zasady ALARA podczas wykonywania badań. Jednak mimo zachowywania najwyższej ostrożności może dojść do poważnego przekroczenia dawki, co skutkuje wystąpieniem ekspozycji niezamierzonej lub narażenia przypadkowego kategorii II zwanych inaczej zdarzeniami kategorii II. Co należy o nich wiedzieć?

Zdarzenia II kategorii

Zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 13 grudnia 2022 r., wymienia się następujące zdarzenia II kategorii w rentgenodiagnostyce oraz radiologii zabiegowej:

• czterokrotne przekroczenie wartości diagnostycznego poziomu referencyjnego,
• przekroczenie wartości 120 mGy ważonego tomograficznego indeksu dawki (CTDIw) w badaniach tomograficznych głowy,
• przekroczenie wartości 200 mGy ważonego tomograficznego indeksu dawki (CTDIw) dla pozostałych badań tomograficznych,
• przekroczenie 2,5 Gy sumarycznej wartości kermy w powietrzu w punkcie referencyjnym lub 250 Gy·cm² sumarycznej wartości iloczynu dawka-powierzchnia (DAP) w procedurach diagnostycznych,
• wystąpienie w ciągu 21 dni od zabiegu popromiennego uszkodzenia skóry co najmniej II stopnia, jeżeli w czasie realizacji procedury nastąpiło przekroczenie 5 Gy sumarycznej wartości kermy w powietrzu w punkcie referencyjnym lub 500 Gy·cm² sumarycznej wartości iloczynu dawka-powierzchnia (DAP).

Procedury postępowania w przypadku wystąpienia zdarzenia II kategorii

To, jakie działania należy podjąć w placówce po wystąpieniu ekspozycji niezamierzonej lub narażenia przypadkowego II kategorii, reguluje wspomniane wcześniej rozporządzenie, jak również ustawa Prawo atomowe. Procedura musi przebiegać następująco:

• należy zweryfikować działanie programu zapewnienia jakości. Jeśli jest to konieczne, kierownik jednostki wprowadza w tym programie modyfikacje, co ma na celu zmniejszenie ryzyka podobnych zdarzeń w przyszłości;
• informację o ekspozycji niezamierzonej lub narażeniu przypadkowym (wraz z wynikami analizy) należy przekazać lekarzowi kierującemu, lekarzowi prowadzącemu, a także pacjentowi,
• pacjenta należy poddać badaniom kontrolnym lub, jeśli jest taka konieczność, specjalistycznemu leczeniu,
• w przypadku zdarzenia będącego wynikiem awarii urządzenia, maszynę należy wyłączyć z eksploatacji i zgłosić usterkę osobie odpowiadającej za stan techniczny urządzeń radiologicznych,
• należy sporządzić protokół zawierający: datę zdarzenia, nazwę procedury, podczas której doszło do zdarzenia wraz z identyfikatorem urządzenia, liczbę pacjentów, u których doszło/mogło dojść do ekspozycji niezamierzonej, parametry umożliwiające obliczenie dawki otrzymanej przez pacjentów, kopię wyników testów eksploatacyjnych, szczegółowy opis zdarzenia,
• w ciągu 7 dni od zdarzenia kierownik placówki musi przekazać protokół do konsultanta krajowego lub wojewódzkiego w dziedzinie radioterapii onkologicznej, medycyny nuklearnej albo radiologii i diagnostyki obrazowej,
• urządzenie musi pozostać wyłączone z eksploatacji do momentu, w którym kierownik jednostki ochrony zdrowia wyrazi pisemną zgodę na jego ponowny użytek.