Ekspozycji niezamierzonej oraz narażeniu przypadkowemu kobiet w ciąży przypisano szczególną, trzecią kategorię zdarzeń związanych z promieniowaniem w jednostkach ochrony zdrowia. Powodem jest fakt, że zarodek albo płód (w zależności od zaawansowania ciąży) jest wielokrotnie bardziej wrażliwy niż osoby dorosłe, a nawet niewielka dawka promieniowania może stanowić poważne zagrożenie dla jego rozwoju lub życia. Dlatego też – zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 13 grudnia 2022 r. w sprawie kategorii oraz kryteriów kwalifikowania ekspozycji niezamierzonych i narażeń przypadkowych, działań, które należy podjąć w jednostce ochrony zdrowia po ich wystąpieniu, a także zakresu informacji objętych Centralnym Rejestrem Ekspozycji Niezamierzonych i Narażeń Przypadkowych – należy podjąć specjalne działania w trosce o bezpieczeństwo przyszłej mamy oraz rozwijającego się płodu, aby ciąża mogła zakończyć się prawidłowym rozwiązaniem.
Czego dokładnie dotyczą zdarzenia III kategorii?
Zdarzenia kategorii III dotyczą niezamierzonej ekspozycji albo przypadkowego narażenia na promieniowanie kobiety w ciąży. Zalecenia opisane w rozporządzeniu znajdują zastosowanie, jeśli stan ciąży potwierdzono już po przeprowadzeniu procedury, a wartość dawki dla płodu lub zarodka przekroczyła 20 mSv. Dotyczy to następujących procedur wykonywanych w jednostkach ochrony zdrowia:
- wykonania badania diagnostycznego albo zabiegu w jamie brzusznej,
- podania środka radiofarmaceutycznego w celu diagnostycznym lub leczniczym,
- wykonania radioterapii.
Jakie działania należy podjąć w przypadku wystąpienia zdarzenia III kategorii?
Działania te szczegółowo opisuje wspomniane rozporządzenie. Jeśli w jednostce ochrony zdrowia dojdzie do zdarzenia III kategorii, czyli do ekspozycji niezamierzonej lub przypadkowego narażenia na promieniowanie kobiety w ciąży, należy:
- zweryfikować program zapewnienia jakości i w razie potrzeby wprowadzić w nim zmiany w celu zminimalizowania ryzyka podobnych zdarzeń w przyszłości,
- zaktualizować ocenę ryzyka wystąpienia ekspozycji niezamierzonych lub narażeń przypadkowych,
- poinformować o zdarzeniu lekarza kierującego, lekarza prowadzącego oraz pacjentkę. Przekazać tym osobom analizę ekspozycji/narażenia zarówno przyszłej mamy, jak i dane dotyczące ekspozycji płodu lub zarodka;
- skierować przyszłą mamę na badania kontrolne – muszą one odbywać się raz w tygodniu przez 21 dni od ekspozycji. Jeśli jest to konieczne, pacjentkę należy poddać specjalistycznemu leczeniu;
- sporządzić protokół zawierający wszystkie informacje o zdarzeniu: datę, nazwę procedury, identyfikator urządzenia, tydzień ciąży, parametry pozwalające obliczyć wartość dawek otrzymanych przez pacjentkę oraz płód/zarodek, opis zdarzenia,
- w ciągu 7 dni przekazać protokół do konsultanta na potrzeby przeprowadzenia weryfikacji.
Informacja o zdarzeniu następnie trafia do Centralnego Rejestru Ekspozycji Niezamierzonych i Narażeń Przypadkowych.
Więcej szczegółów można znaleźć w rozporządzeniu.